Nếu ai đó đã từng xa quê, khi một sáng đi chợ sớm, nhìn những rổ đọt nhãn lồng còn tươi mơn mởn, có lẽ sẽ lặng người vì nhớ, nhớ những món ngon từ đọt nhãn lồng, ở mãi miền ký ức xa xôi nào đó.
Ngày đó ở quê, sau vườn nhà tôi, nhãn lồng mọc rất nhiều. Lúc đầu, chúng tôi không biết ăn đọt nhãn lồng, chỉ chờ trái nhãn lồng chín thì hái ăn. Có khi, trái còn xanh hoặc mới hườm hườm, vậy là cũng hái.
Nhãn lồng là người xứ tôi gọi, còn theo như tôi biết, nó còn có tên gọi là lạc tiên, hay chùm bao, lồng đèn.
Nội tôi là người "dẫn dắt" chúng tôi đến với món đọt nhãn lồng.
Một bữa, ba má đi làm hết, nội xuống nhà trông chừng mấy chị em tôi, đến bữa, nội nấu cơm, xong đem rổ ra sau vườn hái đọt nhãn lồng. Chúng tôi tròn mắt nhìn, nào giờ đâu có biết đọt nhãn lồng mà cũng ăn được.
Nội bắc nồi nước sôi, cho nhãn lồng đã rửa sạch cùng một tí muối vào, vậy là đã có dĩa rau luộc xanh um, ngon ngọt. Lúc đầu, chúng tôi ăn thấy vị hơi lạ lạ, lại hơi nhớt, nhưng khi đã "vào" thì ăn rất bắt. Nội làm chén nước mắm tỏi ớt để chấm, chị em tôi thi nhau gắp, chấm vô chén nước mắm cay xè rồi ăn với cơm. Đó là lần hiếm hoi mấy con cá khô chiên ế chỏng chơ, vì có lẽ, chúng không thể sánh được với món đọt nhãn lồng của nội.
Đến chiều, ba má đi làm về, chúng tôi lại đòi... ăn đọt nhãn lồng. Má chiều các con, lại làm thêm một rổ, chúng tôi lại sung sướng với mâm cơm, có đọt nhãn lồng.
Vườn nhà tôi ngoài mấy dây nhãn lồng còn có rau muống, rau lang, nhiều thứ lắm, nên thỉnh thoảng má mới cho ăn món đọt nhãn lồng. Mỗi bữa má lại có một loại nước chấm khác nhau, hôm thì nước mắm tỏi ớt, bữa thì chao, có bữa là kho quẹt. Sợ làm hoài rau luộc các con ngán, có hôm má xào tỏi. Món ăn đạm bạc dường ấy nhưng chúng tôi thấy ngon vô cùng.
Nhãn lồng trong vườn nhà cũng thành món ăn ngọt lành với bàn tay của máThỉnh thoảng má cũng đổi món, mua ít tôm, hoặc tép về nấu canh. Lúc đó, tôi mới 9 tuổi nhưng cũng đã biết phụ má nấu cơm. Má chỉ cho tôi cách ngắt đọt nhãn lồng để lấy phần non, không trúng phần già. Rửa rau sao cho sạch bụi bặm và bớt bọt (đọt nhãn lồng khi cho vào nước thì có bọt nhẹ như xà phòng). Giã tôm nhuyễn. Cuối cùng, bắc nồi nước lên bếp chờ sôi, rồi cho đọt nhãn lồng, tôm vào, nêm nếm. Vậy là xong, có ngay tô canh mát lành.
Bây giờ, ở đất Sài Gòn này, xa nhà, xa quê, xa má, thấy đọt nhãn lồng người ta bán, tôi cũng mua một ít về nấu canh với tôm tươi, ăn để nhớ má, và nhớ những ngày xưa.