Trong văn học dân gian Việt Nam, chúng ta thường bắt gặp hình ảnh con cò - biểu tượng quen thuộc của làng quê. Tác giả dân gian đã khéo léo mượn hình ảnh dung dị này nhằm thể hiện con người - những nông dân "chân lấm tay bùn" với tình cảm thiết tha, chân thành mà rất đỗi ân tình. Bước ra từ cánh đồng thân thương đi vào văn thơ, con cò đã trở thành hình ảnh ẩn dụ tinh tế, gắn liền với đặc trưng tiêu biểu của nền văn minh lúa nước. Người dân Việt thông qua đó mà giải bày tâm sự, mà gửi gắm, sẻ chia, đồng thời châm biếm thói sự tật xấu hay truyền đạt kinh nghiệm sống có giá trị. Trong bài viết sau, hãy cùng VOH điểm qua những vẫn thơ, ca dao, tục ngữ, thành ngữ về con cò.
Ca dao con cò
Ca dao là một trong những thể loại tiêu biểu của văn học dân gian Việt Nam, phản ánh những nếp sống, phong tục, tập quán của từng địa phương, từng thời kỳ lịch sử. Đó là những bài văn vần do nhân dân sáng tác và được lưu truyền bằng miệng.
Không phải ngẫu nhiên mà nhân dân lao động lại hay nhắc đến hình ảnh con cò trong ca dao. Bởi loài động vật này là loài kiếm ăn ở đồng ruộng, "tuy ngày đêm lặn lội, nhưng nhiều lúc lại bay lên mây xanh. Nó cũng vất vả, nhưng nó có vẻ trong trắng, thanh cao, có những lúc nó vẫy vùng thoải mái, nó sống một cuộc đời mà người dân lao động nước ta thời xưa hằng mong ước". (Tục ngữ ca dao Việt Nam, NXB. Văn học, Hà Nội, 2009 do tác giả Mã Giang Lân tuyển chọn và giới thiệu)
Dù ý nhị, kín đáo, không đề cập trực tiếp đến con người, nhưng chúng ta đều ngầm hiểu "thân cò" ấy chính là thân phận của người nông dân “đầu tắt mặt tối”, luôn kiên cường, nhẫn nại cả trong lao động sản xuất lẫn trong đấu tranh chống những thế lực đàn áp mình. Thế nhưng số phận của "con cò lặn lội bờ sông" ngày đêm vất vả "kiếm ăn" lại hẩm hiu, bèo bọt.
Ca dao con cò về người mẹ, về thân phận người phụ nữ
- Mặt trời lặn xuống bờ ao Có con cò mẹ bay vào bay ra Cò con đi học đường xa Thẩn thơ chỗ nọ la cà chỗ kia Tối rồi mà chẳng chịu về Cơm canh mẹ đợi còn gì là ngon.
- Cái cò lặn lội bờ sông, Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non. - Nàng về nuôi cái cùng con, Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng. Ở nhà có nhớ anh chăng? Để anh kể nỗi Cao Bằng mà nghe.
- Con cò lặn lội bờ sông Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non Nàng ơi trở lại cùng con Để anh đi trẩy nước non kịp người Cho kịp chân ngựa, chân voi Cho kịp chân người kẻo thiếu việc quan.
- Nước non lận đận một mình, Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay. Ai làm cho bể kia đầy, Cho ao kia cạn, cho gầy cò con?
- Con cò mà đi ăn đêm, Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao. Ông ơi, ông vớt tôi nao, Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng. Có xáo thì xáo nước trong, Đừng xáo nước đục đau lòng cò con.
- Cái cò là cái cò con, Mẹ đi xúc tép, để con ở nhà. Mẹ đi một quãng đồng xa, Mẹ sà chân xuống, phải mà con lươn. Ông kia có chiếc thuyền nan, Chở vào ao rậm, xem lươn bắt cò. Ông kia chống gậy lò dò, Con lươn tụt xuống, con cò bay lên.
- Con cò lặn lội bờ sông Mẹ đi tưới nước cho bông có đài Trông trời, trông nước, trông mây Trông cho lúa chín, hột sây nặng nhành Trông cho rau muống mau xanh Để mẹ nấu một bát canh đậm đà Mát lòng sau bữa rau cà Cho con mau lớn, việc nhà con lo.
- Con cò mà hay đi chơi Gặp khi tối trời núp bụi cây mưng Phải cơn sấm sét đùng đùng Mẹ cha lo sợ chạy lùng khắp nơi Con cò mà hay đi chơi...
- Cái cò lặn lội bờ sông Cổ dài mỏ cứng cánh cong lưng gù Bã xa sông rộng sóng to Vì lo cái bụng đi mò cái ăn.
- Cái cò là cái cò Kỳ, Ăn cơm nhà dì, uống nước nhà cô. Đêm nằm thì ngáy o o, Chửa đi đến chợ đã lo ăn quà. Hàng bánh hàng bún bày ra, Củ từ khoai nước lẫn hàng cháo kê. Ăn rồi cắp đít ra về, Thấy hàng chả cá lại lê trôn vào. - Chả này bà bán làm sao? Ba đồng một gắp thì nào tôi mua. Nói dối là mua cho chồng, Về đến quãng đồng ngả nón ra ăn. Ăn rồi đau quặn đau quăn, Đem tiền đi bói ông thầy, Bói ra quẻ này, Những chả cùng nem… - Ông thầy nói dối đã quen, Nào tôi ăn chả, ăn nem bao giờ!
- Cái cò là cái cò quăm, Mày hay đánh vợ mày nằm với ai? Có đánh thì đánh sớm mai, Chớ đánh chập tối, chẳng ai cho nằm.
- Bắt cá mà gả cho cò, Nửa đêm con vạc đưa đò rước dâu. Cưới về buổi sáng hôm sau, Mẹ cá buồn rầu ngồi gục nỉ non Thấy cò đang rỉa thịt con “Cò ơi, cò hỡi… bất nhơn thế này!”.
- Cái cò lặn lội bờ ao… Hỡi cô yếm đào! Lấy chú tôi chăng? Chú tôi hay tửu hay tăm, Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa. Ngày thì ước những ngày mưa, Đêm thì ước những đêm thừa trống canh…
- Cái cò lặn lội bờ ao Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng? Chú tôi hay tửu hay tăm, Hay ngồi một xó, hay ăn thịt gà Ai cũng ra ruộng chú ở nhà Nói thì dở giọng ba hao chích chòe!
- Cái cò mày mò cái trai U ơi đi lấy vợ hai cho thầy Có lấy thì lấy vợ gầy Chớ lấy vợ béo nó đánh chết cả thầy lẫn u.
Xem thêm: 250 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về tình cảm gia đình hạnh phúc Thành ngữ, ca dao, tục ngữ về mẹ cha thức tỉnh đạo làm con 75 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ về tình nghĩa vợ chồng sâu sắc, ẩn chứa nhiều giá trị
Ca dao con cò về người nông dân
- Con cò bay lả bay la Bay từ cửa tổ bay ra cánh đồng Suốt mình trắng nõn như bông Gió xuân thỉnh thoảng bợp lông trên đầu Hỏi cò vội vã đi đâu Xung quanh mặt nước một màu bao la Cò tôi bay lả bay la Bay từ cửa tổ bay ra cánh đồng Cha sinh mẹ đẻ tay không Cho nên bay khắp tây đông kiếm mồi Trước là nuôi cái thân tôi Sau nuôi đàn trẻ nên đời cò con Một mai khôn lớn vuông tròn Rủ nhau bay khắp nước non xa gần Kiếm mồi tự lập lấy thân Vẻ vang hãnh diện cho thân con cò Mỗi ngày một lớn một to Chớ đừng ỷ lại mà lo cậy người Để cho nông vạc chê cười Ấy tôi lấy thế làm vui tuổi già Nên tôi bay lả bay la Bay từ cửa tổ bay ra cánh đồng.
- Chiều chiều vịt lội cò bay Ông voi bẻ mía chạy ngay vô rừng Vô rừng bứt một sợi mây Đem về thắt gióng cho nàng đi buôn Đi buôn, đi bán không lỗ thì lời Đi ra cho thấy mặt trời mặt trăng.
- Trời mưa quả dưa vẹo vọ, Con ốc nằm co, Con tôm đánh đáo, Con cò kiếm ăn…
- Cái cò mày mổ cái tôm. Cái tôm quặp lại, lại ôm cái cò. Cái cò, mày mổ cái trai, Cái trai quặp lại, lại nhai cái cò.
- Cái cò, cái vạc, cái nông, Ba cái cùng béo, vặt lông cái nào? Vặt lông cái vạc cho tao, Hành, răm, nước mắm, bỏ vào mà thuôn.
- Cái cò, cái vạc, cái nông, Sao mày giẫm lúa nhà ông, hỡi cò? Không, không tôi đứng trên bờ, Mẹ con cái diệc đổ ngờ cho tôi! Không tin ông đến mà coi, Mẹ con cái diệc còn ngồi ở kia.
- Con quạ ăn dưa, bắt con cò phơi nắng, Nghĩ chuyện đời, con cò trắng con quạ đen. Con quạ mà biết mình đen, Nó đâu có dám mon men tới cò.
- Con cò chết tối hôm qua, Có một hạt gạo với ba đồng tiền. Một đồng mua trống, mua kèn, Một đồng mua mỡ đốt đèn thờ vong. Một đồng mua mớ rau rong, Đem về thái nhỏ thờ vong con cò.
- Con cò chết rũ trên cây, Bồ cu mở lịch xem ngày làm ma. Cà cuống uống rượu la đà, Bao nhiêu cóc nhái nhảy ra chia phần. Chào mào thì đánh trống quân, Chim chích mặc quần vác mõ đi rao.
- Cái cò là cái cò vàng, Mẹ đi đắp đàng, con ở với ai? Con ở với bà, bà không có vú; Con ở với chú, chú là đàn ông.
- Con cò bay bổng bay la, Bay từ cửa miếu bay ra cánh đồng. Cha sinh mẹ đẻ tay không, Cho nên bay khắp tây đông kiếm mồi. Trước là nuôi cái thân tôi, Sau nuôi đàn trẻ, nuôi đời cò con.
- Một đàn cò trắng bay tung, Bên nam, bên nữ, ta cùng hát lên!
- Một đàn cò trắng bay qua, Thấy đám hát đúm muốn sa xuống chào. Cò ơi, cò ở phương nào? Xuống đây chúng chị hóa trao câu này. Xuống đây ăn miếng trầu cay, Ăn trầu nghe hát cả ngày lẫn đêm.
- Con cò trắng toát như bông, Muốn nghe hát đúm mà không chịu vào. Nghĩ gì, cò đậu cành cao, Nghiêng nghiêng, nghé nghé nửa chào, nửa e. Xuống đây cho ta nhắn nhe, Đừng đứng trên ấy, gẫy tre của làng.
- Con cò là con cò vàng, Muốn đi hát đúm, sợ làng khen chê. Ai cười lời kẻ thôn quê, Mà cò ngần ngại đứng lề đường quan. Hay cò vui câu xẩm xoan, Thì cò bay đến, giao hoan cùng người.
- Cò bay ngược, nước vô nhà Cò bay xuôi nước lui ra biển.
- Bây giờ đổ bát mồ hôi, Ngày mai cơm dẻo đầy nồi vui thay. Nhác trông thẳng cánh cò bay, Bõ chân anh lấm, bõ tay em bùn.
Ca dao về hôn nhân, gia đình, tình yêu đôi lứa
- Con cò đậu cọc cầu ao, Ăn sung sung chát, ăn đào đào chua. Sớm mai ra đứng cổng chùa, Trông ra Hà Nội thấy vua đúc tiền. Ngọn sông Điền vừa sâu vừa chảy, Anh đi kén vợ mười bảy năm nay. Tình cờ bắt gặp em đây, Như cá gặp nước như mây gặp rồng. Mây gặp rồng, cơn dông cơn tố, Cá gặp nước, cơn ngược cơn xuôi. Chồng Nam vợ Bắc em ơi! Đố em lấy được một người như anh.
- Cái cò là cái cò con, Mẹ nó yêu nó, nó còn làm thơ, Cái cò bay bổng, bay bơ, Lại đây anh gửi xôi khô cho nàng. Đem về nàng nấu, nàng rang, Nàng ăn có dẻo thời nàng lấy anh.
- Cái cò, cái vạc, cái nông, Cùng ăn một đồng, nói chuyện giăng ca… Muối kia đổ ruột con gà, Mẹ mình chẳng xót bằng ta xót mình!
- Cái cò trắng bạch như vôi, Có ai lấy lẽ chú tôi thì về! Chú tôi chẳng đánh chẳng chê, Thím tôi móc ruột, moi mề, ăn gan.
- Cái cò đi đón cơn mưa, Tối tăm mù mịt, ai đưa cò về? Cò về đến gốc cây đề, Giương cung anh bắn cò về làm chi? Cò về thăm bác, thăm dì. Thăm cô xứ Bắc, thăm dì xứ Đông.
- Cái cò lặn lội bờ ao Phất phơ đôi dải yếm đào gió bay Em về giục mẹ cùng thầy, Cắm sào đợi nước biết ngày nào trong? Cái cổ yếm em nó thõng thòng thòng, Tay em đeo vòng như bắp chuối non. Em khoe em đẹp em giòn, Anh trông nhan sắc em còn kém xuân.
- Một đàn cò trắng bay quanh, Cho loan nhớ phượng, cho mình nhớ ta. Mình nhớ ta như cà nhớ muối, Ta nhớ mình như Cuội nhớ trăng. Mình về mình nhớ ta chăng? Ta về ta nhớ hàm răng mình cười.
- Một đàn cò trắng bay quanh, Để em ôm bóng trăng tà năm canh. Nước non một gánh chung tình, Nhớ ai, ai có nhớ mình chăng ai?
- Con quạ đen, con quạ trắng Con ếch ngắn con rắn dài Em trông anh trông mãi trông hoài Trông cho thấy mặt, thấy mày mới yên.
- Con cò trắng tợ như vôi Tình tôi với bậu xứng đôi quá chừng.
- Con cò lấp lé bụi tre Sao cò lại muốn lăm le vợ người Vào đây ta hát đôi lời Để cho cò hiểu sự đời, ở ăn Sự đời cò lấy làm răn Để cho cò khỏi băn khoăn sự đời.
- Ca dao con cò về gia đình Cái cò đi đón cơn mưa, Tối tăm mù mịt ai đưa cò về. Cò về thăm quán cùng quê, Thăm cha thăm mẹ cò về thăm anh.
- Một đàn cò trắng kia ơi, Có nghe ta hát những lời này không? Hát câu đẹp cốm, tươi hồng, Hát câu nên vợ nên chồng cò ơi.
- Công anh bắt tép nuôi cò, Cò ăn, cò lớn, cò dò lên cây.
Xem thêm: 360 câu ca dao dân ca Việt Nam hay nhất từ 3 miền đất nước 100 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ về quê hương, đất nước, con người Việt Nam 47 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ về lòng yêu nước, yêu quê hương
Ca dao con cò và hình ảnh quê hương, đất nước
- Con cò mà đậu cành tre, Thằng Tây bắn súng, cò què một chân. Đến mai ra chợ Đồng Xuân, Chú khách mới hỏi: sao chân cò què? Cò rằng cò đứng bụi tre, Thằng Tây bắn súng, cò què một chân…
- Cái cò bay bổng bay cao, Bay qua Cửu phủ bay vào Đồng Đăng. Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa, Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh. Ai lên xứ Lạng cùng anh, Tiếc công bác mẹ sinh thành ra em. Tay cầm bầu rượu nắm nem, Mải vui quên hết lời em dặn dò. Gánh vàng đi đổ sông Ngô, Nằm đêm tơ tưởng đi mò sông Thương.
- Chớ tham đồng bạc con cò, Bỏ cha bỏ mẹ đi phò Lang Sa.
- Ai về Dục Tú cùng em, Mà ngắm bờ thửa, mà xem bờ vùng. Đồng em như tấm thảm nhung, Bờ như dải lụa thêu từng cánh hoa. Mương gần nối với mương xa, Cống chìm cống nổi nước ra nước vào, Đường đi mát bóng xoan đào, Cánh cò bay liệng vẫy chào trạm bơm.
- Nhìn đàn cò trắng bay qua, Thấy đồng lúa ở quê nhà héo hon. Xung quanh đồng lúa những đồn, Lúa héo bao ngọn, căm hờn bấy nhiêu. Đêm nay sóng lúa rào rào, Hạ đồn, lúa dậy vẫy chào đoàn quân.
- Yêu quê, yêu nhất cánh đồng Yêu đàn cò trắng sang sông chiều chiều.
- Chân trời biển lúa mênh mông Cò bay thẳng cánh sao không thấy bờ.
- Đồng Tháp Mười cò bay thẳng cánh Nước Tháp Mười lóng lánh cá tôm.
- Con cò bay lả bay la Bay từ cửa tổ bay ra cánh đồng.
- Cò bắt lươn, lươn trườn xuống cỏ, Lươn bắt cò, cò bỏ cò bay, Đêm đêm tưởng nhớ, ngày ngày trông luôn. Kể từ Cầu Ván, Ao Vuông, Ngó vô Quán Ốc lòng buồn luỵ sa. Quán cơm phố xá nghinh ngang, Ngó vô Trà Khúc trời đà hừng đông, Ngó vô tiệm rượu mà không thấy chàng.
- Một đàn cò trắng bay tung, Bên nam bên nữ ta cùng hát lên. Hát lên một tiếng linh đình. Cho lăn lóc đá, cho rung rinh trời. Hát lên một tiếng linh đình, Cho loan sánh phượng, cho mình sánh ta. Cất lên một tiếng la đà, Đàn ông hát trước, đàn bà hát sau.
Tục ngữ, thành ngữ về con cò
Không chỉ trong ca dao, nhân dân còn mượn hình ảnh con cò để truyền tải nhiều bài học còn nguyên giá trị thông qua các câu tục ngữ, thành ngữ ý nghĩa.
- Ăn sâu ngập cánh. (Cánh: cánh của con cò, vạc, loài chim kiếm ăn ở các đầm, ruộng nước) → Tham quá thì bị hại.
- Bạng duật tương trì, ngư ông đắc chí / Ngao cò tranh đấu, ngư ông đắc lợi. (Bạng: con trai; Duật: con cò; Tương: lẫn nhau; Trì: nắm, giữ; Ngư ông: ông đánh cá) → Nghĩa đen: Con cò và con trai nắm giữ nhau chỉ có lợi cho ông đánh cá. → Nghĩa bóng: Hai người, hai bên mâu thuẫn, tranh giành đấu đá nhau sẽ chỉ có lợi cho kẻ đứng ngoài cuộc.
- Gầy như con cò / Gầy như con cò hương / Gầy như hạc. → Gầy và cao lêu đêu.
- Giết một con cò, cứu trăm con tép / Giết một con mèo, cứu vạn con chuột. (Cò: loài chim ăn tôm tép) → Trừ được một kẻ dữ thì cứu được muôn dân.
- Thân cò cũng như thân chim. (Cò: cũng thuộc loài chim, ngày đêm lặn lội ngoài đồng kiếm ăn, bị gió mưa vùi dập) → Cùng thân phận vất vả lam lũ, cùng cảnh ngộ khốn khó bần cùng như nhau cả (cần biết thông cảm, thương yêu, đùm bọc lẫn nhau).
- Lò dò như cò bắt tép / Lò dò như cò phải bão. → Chậm chạp dò dẫm từng bước.
- Đục nước béo cò / Đánh cá nước đục / Đục nước thả câu / Thả câu nước đục. → Tình thế lộn xộn chỉ có lợi cho bọn cơ hội nhân đó kiếm chác.
- Cốc mò cò xơi / Cốc mò cò ăn. → Uổng công, vô ích, làm cho người khác hưởng.
- Cò bay mỏi cánh / Cò bay thẳng cánh / Mỏi cánh cò bay / Thẳng cánh cò bay. → Đồng ruộng mênh mông bát ngát (cò bay đến mỏi cánh cũng không hết).
- Cò gỗ mổ cò thật / Cò mồi, cò gỗ mổ cò thật. (Cò mồi: cò dùng để nhử cò khác vào bẫy. Cò mồi có thể làm bằng gỗ quét vôi trắng.) → Thật giả lẫn lộn, loại giả tạo bất tài lại trêu chọc, lấn át người chân chính, có thực lực; Hàng giả lấn át hàng thật.
- Cò kiếm cò nốc, cốc kiếm cốc ăn. (Cốc: chim lông đen, cổ dài, giỏi bơi lặn, bắt cá) → Ai có phận nấy, ai làm nấy hưởng.
- Cò vạc kiếm ăn từng thung / Cò vạc mỗi con một thung. (Thung: thung vực, khoảng trũng giữa đồng) → Người nào, vật nào cũng có phạm vi hoạt động của riêng mình.
Xem thêm: 70 câu ca dao tục ngữ thành ngữ về kinh nghiệm sống hay và ý nghĩa 58 câu ca dao tục ngữ thành ngữ về lao động sản xuất 85 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về thiên nhiên quan hệ tới lao động sản xuất của con người
Thơ hay về hình ảnh con cò
Những vần thơ hay về con cò như những chuyến đò ân tình, chuyên chở bao tình cảm thắm thiết của các thi sĩ dành cho thân phận của những kiếp người.
Những bài thơ hay về hình ảnh con cò
Gió lật úp giữa rừng hoang ô trọc
Cô đơn ùa về đánh đố những tang thương
Đôi cánh mỏi cố bay tìm sự sống
Cho người thân no ấm giữa đời thường
Con cò trống run lên cầm cập
Trước bao nhiêu giông bão thềm đời
Ai đâu chịu hiểu nỗi nhọc nhằn đáng sợ
Thân gầy nhom yếu đuối chân cao
Cổ cắm phập xuống dòng nước xiết
Gắp con mồi nặng trĩu thân đau
Bay về nhà mớm mồi cho con trẻ
Được no lòng gọi bố nói huyên thuyên
Thương cò mẹ môi mỉm cười thoả nguyện
Một gia đình hạnh phúc tràn dâng.
Con cò bay lả bay la
bay từ châu thổ bay qua thuỷ triều
Con sò, con ốc, con nghêu
ngửa trên bãi biển như trêu con cò
Đò ai như ngẩn như ngơ
cò bay trắng cả một bờ đại dương
Mênh mông không một cánh buồm
toàn ghe gắn máy với xuồng đuôi tôm
Đáy giăng, lưới quét, sóng chồm
lấy ai làm bạn sớm hôm với cò
Xa khơi hơi nước phủ mờ
con trâu ở tít tận bờ tre xanh
Bắt con tép giữa bãi sình
cái chân đen đủi, cái mình trắng phau
Cũng là phiêu dạt theo nhau
về đây - chót mũi Cà Mau - gặp cò!
Mai rồi lại hát à ơ
con cò lặn lội bên bờ đại dương...
Có cánh cò lang thang suốt đêm trường
Lặn lội đồng sâu đi tìm nỗi nhớ
Xưa ai gieo duyên mà chừ nên nợ
Câu chú bỏ bùa, biết gỡ làm sao?
Nỗi nhớ còn lẩn tránh ở nơi đâu
Có nghe mùa thương tha thiết gọi?
Đêm mỏi gót, lòng cứ treo vòi vọi
Cành hắt hiu, gió hoang hoải triền nghiêng
Một thân cò oằn cánh gánh cô miên
Một câu ca như dằm găm bén chặt
Có sá chi một chút niềm son sắt
Sao không buông cho nhẹ bớt nợ nần?
Nỗi nhớ không theo về trống vắng sẽ nhiều hơn
Biết lấy chi mà lấp đầy hối tiếc?
Năm tháng cứ trôi qua biền biệt
Cò lặn vào đêm, đền kiếp muông cầm...
Con cò cõng nắng sang sông
Ngoại ra vườn cải tóc bông hoá vàng
Cò bay qua cánh đồng làng
Ngoại ra ruộng lúa tóc vàng hoá xanh
Chiều về cò đã về nhanh
Nhưng đầu tóc ngoại vẫn xanh cánh đồng.
(1968)
Con cò trong câu ca dao
Bay vào giấc ngủ trắng phau giọng bà
Bà đưa cháu đến đồng xa
Con cò theo mẹ la đà dòng mương
Bà đưa cháu đến Trường Sơn
Con cò theo bố dập dờn ngụy trang
Bà đưa cháu đến miền Nam
Diệt thù chớp đạn sáng choang cánh cò.
(1970)
Cánh cò bay thấp bay cao
nghìn năm vẫn chở khát khao về trời
ngàn dâu bãi mía ta ơi!
cứ xanh như thể muôn đời vẫn xanh
Hàng tre tha thiết ru cành
đồng xa nghe gió dỗ dành lúa non
chim chiều hót khúc ví von
tình người còn ấm là còn ca dao.
Quanh năm buôn bán ở mom sông,
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Lặn lội thân cò khi quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Một duyên, hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng, mười mưa, dám quản công.
Cha mẹ thói đời ăn ở bạc:
Có chồng hờ hững cũng như không!
Bài thơ con cò về mẹ
I
Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay:
"Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò Cổng Phủ
Con cò Đồng Đăng..."
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ
"Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng..."
Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, chớ sợ
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân
Con chưa biết con cò con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.
II
Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi
Mai khôn lớn, con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
Lớn lên, lớn lên, lớn lên...
Con làm gì?
Con làm thi sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn.
III
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con
À ơi!
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi, ngủ đi!
Cho cánh cò, cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.
Đêm nao mưa ngập bãi cồn
Mẹ đi bắt tép như con cò gầy
Khuya về con chửa ngủ say
Ngóng lời mẹ hát cò bay đầy trời
"Con cò mà trắng như vôi
Bay qua biết mấy kiếp người truân chuyên"
"Con cò mà đi ăn đêm
Đỗ phải cành mềm lộn cổ xuống ao"
"Con cò bay thấp bay cao
Hết ra đồng trắng, lại vào nước trong"
"Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non"
Ai thương thân mẹ gầy mòn
Mà lòng mẹ nặng tình con cò gầy?
Con đi ra trận hôm nay
Tiễn đưa có cánh cò bay rợp trời
Hăm lăm năm mẹ qua đời
Ngang trời nhắc lại những lời ru con
Lời thơ nuôi lớn tâm hồn
Xiết bao nỗi hận, niềm thương dạt dào
Con cò trong câu ca dao
Bay qua đời mẹ thấm vào lòng con.
Thân cò gầy guộc long nhong
Tìm tôm kiếm tép men đồng sớm trưa
Nuôi con mưa nắng lần lừa
Thân tàn trời vẫn chẳng chừa, chẳng dung.
Một đêm giông bão đùng đùng
Hàng cây cò ngủ bật tung lộn nhào
Cò run cầm cập dưới ao
Sợ người bắt gặp xáo xào nát thây
Người ơi! thương lấy cảnh này
Tha cho cò mẹ cứu bầy cò con.
Vầng trăng rơi xuống vẫn tròn
Khi mình vốc nước trăng còn trên tay
Mẹ như chiếc lá tre gầy
Thân cò lặn lội cuốc cày sớm trưa
Tiết trời đổi nắng thành mưa
Mẹ chạy chỗ thóc chỉ vừa phơi xong
Hạt khô mẹ bỏ vào nong
Hạt nào thấm nước quạt hong trước nhà
Thế rồi ngày tháng cứ qua
Bố đi công tác xa nhà từ khi
Nỗi buồn theo sóng cuốn đi
Thâm tâm luôn nghĩ làm gì nuôi con
Trăng còn có lúc khuyết tròn
Nghĩ về dáng mẹ vẫn còn vẹn nguyên.
Xem thêm: Top bài thơ, ca dao tục ngữ về con trâu gắn liền với người nông dân 65 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ về lòng hiếu thảo với tổ tiên, ông bà cha mẹ 70 bài thơ về cha mẹ, chùm thơ nói về công ơn bố mẹ hay nhất
Bài thơ về con cò cho bé
Hai con cò trắng phau phau,
Ăn no tắm mát, rủ nhau học bài.
Học xong xin phép đi chơi,
Cò đi cò nhớ những lời mẹ cha:
"Chơi xong thời phải về nhà,
Chớ theo con bướm la cà hư thân".
Nước lũ mênh mông
Cánh đồng ngập úng
Cò ơi! đói không?
Làm sao cò đứng?
Gió giật cành sung
Gió lay cành gạo
Rồi mưa rồi bão
Cò trú nơi nao?
Cò ơi! về đâu?
Ta thương cò quá!
Lũ ơi rút mau
Cò chừ đói lả...
Con Cò lặn lội
Lặn lội trời mưa
- Cò ăn cơm chưa?
- Chưa ăn, ...đói lắm!
Hai con Cò trắng
Cùng đi kiếm mồi
Bụng đói lắm rồi
Mà trời mưa quá!
Bắt được con cá
Đem về nấu canh
Mời chị mời anh
Cùng ăn cơm cá!
Con cò cao cẳng
Bước thẳng xuống đồng
Thấy cá chạy rông
Cò cao cẳng bước
Cò mổ cá ăn
Con cá mất tăm
Rách, rách, rách, rách.
Con cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về
(Ca dao)
Khi cơn mưa đen rầm đằng đông
Khi cơn mưa đen rầm đằng tây
Khi cơn mưa đen rầm đằng nam, đằng bắc
Em thấy
Con cò
Trắng muốt
Bay ra đón cơn mưa...
Cây lúa mừng vui phất cờ
Dây khoai nảy xanh lá mới
Cau xòe tay hứng giọt mưa rơi
Ếch nhái uôm uôm mở hội
Cá múa tung tăng...
Nhưng không ai biết
Con cò
Co ro
Chịu rét
Trên cành cây...
*
Đến khi cơn mưa lại đen rầm đằng đông, đằng tây
Đến khi cơn mưa lại đen rầm đằng nam, đằng bắc
Em lại thấy
Vẫn con cò ấy
Bay ra
Trắng muốt
Mừng đón cơn mưa...
(1969)
Cò con sạch sẽ
Đứng ở bờ sông
Rỉa cánh, rỉa lông
Kì chân cọ mỏ
Một con quạ nhỏ
Lười tắm bẩn hôi
Đến rủ đi chơi
Lắc đầu cò nói
Tôi còn tắm gội
Chẳng muốn đi đâu
Bạn hãy cùng thi
Xem ai sạch sẽ.
Các bài thơ hay, ca dao, thành ngữ, tục ngữ về con cò không biết tự bao giờ đã đi vào đời sống văn hóa - tinh thần của người dân Việt Nam. Con cò đã trở thành biểu tượng trữ tình mà hễ nhắc đến, bất cứ ai cũng đều hình dung về những con người lao động tần tảo, cần cù, chất phác và chan chứa yêu thương.
Đừng quên cập nhật liên tục những bài viết mới nhất, hấp dẫn nhất tại VOH Sống đẹp