Ưu nhược điểm của mô hình công ty mẹ con

Công ty mẹ, công ty con là những khái niệm được sử dụng khá phổ biến hiện nay. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ công ty mẹ, công ty con là gì và những quy định pháp luật của nước ta hiện với mô hình hoạt động kinh doanh này.

Căn cứ pháp lý

• Luật Doanh nghiệp 2020;
• Nghị định 47/2021/NĐ-CP Quy định chi tiết một số điều của Luật Doanh nghiệp 2020.
• Thông tư 09/2015/TT-BTC hướng dẫn giao dịch tài chính của doanh nghiệp theo quy định tại Điều 6 Nghị định số 222/2013/NĐ-CP của Chính phủ về thanh toán bằng tiền mặt.

Khái niệm công ty mẹ, công ty con

Công ty mẹ

Căn cứ theo Khoản 1 Điều 195 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định một công ty được coi là công ty mẹ của công ty khác nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

• Sở hữu trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần phổ thông của công ty đó;
• Có quyền trực tiếp hoặc gián tiếp quyết định bổ nhiệm đa số hoặc tất cả thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc của công ty đó;
• Có quyền quyết định việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ của công ty đó.

Như vậy, một doanh nghiệp được coi là công ty mẹ của công ty khác nếu thuộc một trong ba trường hợp nêu trên, cụ thể nếu công ty A sở hữu một phần vốn hoặc sở hữu toàn bộ vốn đầu tư của một hoặc nhiều công ty khác, thì công ty A sẽ được gọi là công ty mẹ. Việc hình thành công ty mẹ như vậy sẽ tạo ra mô hình công ty mẹ - công ty con.

Công ty mẹ có khả năng chi phối về mặt pháp lý một số hoạt động và chiến lược kinh doanh cơ bản của các công ty con và tạo ra sự liên kết mềm dẻo, linh hoạt, chặt chẽ trong lĩnh vực vốn, thị trường, công nghệ, kinh nghiệm quản lý,… giữa công ty mẹ và công ty con của nó.

Công ty con

Có thể thấy công ty mẹ và công ty con đều là các chủ thể pháp lý độc lập và có mối quan hệ hợp đồng liên kết chặt chẽ tuy nhiên công ty con khi thực hiện mua cổ phần, góp vốn vào công ty khác vẫn phải tuân thủ một số nguyên tắc được quy định tại Khoản 2, 3 Điều 195 Luật Doanh nghiệp 2020 cụ thể chi tiết hướng dẫn tại điều 12 Nghị định 47/2021/NĐ-CP như sau:

• Công ty con không được đầu tư mua cổ phần, góp vốn vào công ty mẹ. Các công ty con của cùng một công ty mẹ không được đồng thời cùng góp vốn, mua cổ phần để sở hữu chéo lẫn nhau.
• Việc góp vốn, mua cổ phần của doanh nghiệp khác hoặc để thành lập doanh nghiệp theo quy định tại Khoản 3 Điều 195 Luật Doanh nghiệp bao gồm trường hợp sau:
  • Cùng góp vốn để thành lập doanh nghiệp mới.
  • Cùng mua phần vốn góp, mua cổ phần của doanh nghiệp đã thành lập.
  • Cùng nhận chuyển nhượng cổ phần, phần vốn góp của các thành viên, cổ đông của doanh nghiệp đã thành lập.
• Doanh nghiệp sở hữu ít nhất 65% vốn Nhà nước theo khoản 3 Điều 195 Luật Doanh nghiệp là doanh nghiệp nhà nước do Nhà nước nắm giữ từ 65% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết trở lên.

Đặc điểm của mô hình công ty mẹ con

Đặc điểm lớn nhất của mô hình công ty mẹ - công ty đó là sự chi phối của công ty đối với các hoạt động của công ty con. Các công ty con được yêu cầu tuân theo các quy tắc nghiêm ngặt đã được thống nhất trong toàn nhóm. Mặc dù là một pháp nhân độc lập nhưng công ty con vẫn bị hạn chế về quyền tự chủ trong các hoạt động sản xuất, thương mại và tài chính, chịu sự kiểm soát của công ty mẹ thông qua các hoạt động cụ thể sau:

Quyền chi phối thông qua việc góp vốn

• Liên kết hình thành từ vốn góp của công ty mẹ thể hiện một tỷ lệ vốn của công ty con đủ để công ty mẹ chi phối hoạt động của công ty con.
• Về bản chất, công ty mẹ được coi là cổ đông lớn và là thành viên góp vốn của công ty con. Tuy nhiên, phần vốn góp đại diện cho một phần đáng kể, cổ đông và đối tác này kiểm soát công ty con. Tùy theo tỷ lệ vốn nắm giữ, công ty mẹ có thể kiểm soát toàn bộ hoặc một phần hoạt động của công ty.

Quyền kiểm soát hoạt động của công ty

• Đây là hình thức công ty mẹ bổ nhiệm đa số người vào hội đồng quản trị của công ty con, kiểm soát hoặc quyết định cách thức hoạt động của công ty con.
• Việc bổ nhiệm cán bộ của công ty mẹ vào Hội đồng quản trị của công ty con có thể được thực hiện trực tiếp hoặc gián tiếp.
• Trong trường hợp trực tiếp, công ty con chấp nhận các điều kiện trở thành thành viên của tập đoàn, cho phép công ty mẹ bổ nhiệm các chức danh quản lý quan trọng của công ty thì công ty mẹ có quyền sửa đổi, bổ sung điều lệ của công ty con. Việc chấp nhận điều kiện này mang lại cho công ty con khả năng hợp nhất tập đoàn và do đó thu được lợi ích từ tập đoàn.
• Trường hợp gián tiếp, công ty mẹ nắm giữ cổ phần, phần vốn góp của công ty con nhưng không ở mức chi phối. Tuy nhiên sau khi bầu hội đồng quản trị thì số cổ phần, phần vốn góp do công ty mẹ nắm giữ luôn chiếm đa số trong số vốn góp của các thành viên trong hội đồng quản trị của công ty con.

Ngoài ra, công ty mẹ và các công ty con đều là pháp nhân độc lập, bình đẳng trước pháp luật, có tài sản riêng, tự thực hiện hoạt động sản xuất kinh doanh và tự chịu trách nhiệm về hoạt động thương mại của mình. Trong trường hợp công ty mẹ hoặc công ty con phá sản, các công ty trong nhóm công ty không phải chịu bất kỳ trách nhiệm pháp lý nào.

Về nguyên tắc, công ty mẹ có quyền chỉ đạo hoạt động của công ty con nhưng không được vượt quá thẩm quyền và phạm vi được ủy quyền. Công ty con được tự hoạt động kinh doanh nhưng phải tuân theo chiến lược kinh doanh chung của nhóm công ty. Công ty con được áp dụng các biện pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp khi công ty mẹ can thiệp trái pháp luật vào hoạt động kinh doanh.

Lưu ý về phương thức góp vốn của công ty mẹ vào công ty con

Căn cứ theo Điều 3 Thông tư 09/2015/TT-BTC quy định thì các doanh nghiệp không sử dụng tiền mặt để thanh toán khi thực hiện các giao dịch góp vốn và mua bán, chuyển nhượng phần vốn góp vào doanh nghiệp khác. Theo đó công ty mẹ bắt buộc phải chuyển khoản phần vốn góp vào công ty con.

Ưu, nhược điểm mô của mô hình công ty mẹ con

Ưu điểm mô hình công ty mẹ - con

• Là một tổ chức kinh tế năng động: từ hình thức tổ chức ban đầu, hiệp hội có thể mở rộng sang mô hình timeshare với quy mô ngày càng lớn, hoạt động đa ngành, đa phương, thậm chí đa quốc gia
• Phân tán rủi ro cho các công ty con: các hợp đồng, giao dịch và các nghĩa vụ, trách nhiệm liên quan sẽ được phân chia giữa các công ty con để ký kết với các đối tác.
• Tăng khả năng cạnh tranh của Công ty mẹ trên thị trường. Công ty mẹ càng có nhiều công ty con thì càng có nhiều thị phần và nguồn vốn dồi dào.
• Địa vị pháp lý của công ty mẹ cũng như công ty con là độc lập để các công ty con phát huy tính sáng tạo, tự chủ và tự do quyết định giải quyết các vấn đề kinh doanh một cách nhanh chóng hơn.
• Mô hình công ty mẹ - công ty con cho phép công ty huy động vốn để phát triển sản xuất và hoạt động bằng cách thành lập công ty con mới với điều kiện công ty mới thành lập có thể được kiểm soát hữu cơ thông qua việc nắm giữ cổ phần đa số, đồng thời không bị chi phối bởi các nhà đầu tư đối với công ty cũ.
• Mô hình công ty mẹ - công ty con cho phép một doanh nghiệp huy động vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh bằng cách thành lập công ty con mới trong điều kiện vừa có thể kiểm soát được doanh nghiệp mới thành lập một cách hữu hiệu thông qua cổ phần khống chế, vừa không bị các nhà đầu tư chi phối đối với doanh nghiệp cũ.
• Do khả năng tập trung vốn lớn tạo điều kiện đáp ứng nhanh thị trường trong nước và quốc tế, tạo cơ hội cạnh tranh với các tập đoàn kinhh tế trong khu vực và thế giới.

Nhược điểm mô hình công ty mẹ - con

• Theo quy định của pháp luật công ty con không được đầu tư, mua cổ phần, góp vốn vào công ty mẹ, và các công ty con khác vì thế đây là một điểm hạn chế trong mô hình công ty mẹ - con.
• Mặc dù có tư cách pháp nhân độc lập nhưng công ty mẹ chi phối quá nhiều hoạt động của công ty con. Đặc biệt là các mô hình mà công ty mẹ sở hữu trên 50% hoặc 65% cổ phần hoặc vốn góp. Điều này phần nào hạn chế quyền tự do hoạt động, tự chủ kinh doanh và các hoạt động khác của công ty con.
• Chế độ pháp lý và cách thức quản lý khá phức tạp khiến Công ty mẹ phải cử cán bộ quản lý và tham gia vào tất cả các hoạt động của công ty con.
• Tập đoàn có thể trở thành nhà đầu tư độc quyền, dễ gây thao túng thị trường và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường kinh doanh chung.
• Do tính độc lập, tự chủ trong hoạt động sản xuất kinh doanh nên các công ty con dễ cạnh tranh lẫn nhau, ảnh hưởng đến lợi ích chung của cả tập đoàn.

Trên đây là bài viết chi tiết giúp bạn đọc hiểu hơn về công ty mẹ - công ty con và các ưu nhược điểm của mô hình này. Quý khách hàng có nhu cầu thành lập công ty con, vui lòng liên hệ đến Công ty luật Việt An để được hỗ trợ cụ thể nhất.